Προμηθέας εναντίον Πανδώρας

Ήσουν ένας συνηθισμένος άνθρωπος. Όχι, λάθος. Τι συνηθισμένος λέω? Ο συνηθισμένος περνάει κάποιες ώρες της μέρας του ξύνοντας τα παπάρια του. Άρα λοιπόν, για να το πω καλύτερα, ήσουν ένας άνθρωπος που σέβεται τη φύση του και είναι δραστήριος 24 ωρες την εβδομάδα. Ήσουν ένας άνθρωπος που σέβεται τη δουλειά, δουλεύεις σαν το σκυλί, γιατί είσαι ο καλύτερος, συμβάλλεις στα μέγιστα για την απόδοση της επιχείρησης, όλοι σε επιβραβεύουν, πέρνεις έναν παχουλό μισθό. Πηγαίνεις τακτικά γυμναστήριο γιατί σέβεσαι το σώμα σου, δίνεις τακτικά ραντευού για ματσάκια 5Χ5 στο ποδόσφαιρο ή 3Χ3 στο μπάσκετ. Ασχολείσαι και με τα εξτρίμ αθλήματα περιστασιακά, όπως με το σνόουμπορντ ή το σκι το χειμώνα, το σερφ ή το γουιντσερφ το καλοκαίρι, το μάουντεν μπάικ στο ενδιάμεσο. Έχεις του κόσμου τα λεφτά και θα μπορούσες να έχεις υπερπολυτελή διαμερίσματα στη Γλυφάδα, τη Βούλα ή τη Κηφησιά, την Εκάλη. Και φυσικά εξοχικό στο Λαγονήσι, το Σούνιο, το Πόρτο Ράφτη, το Σχοινιά. Αλλά το μόνο που έχεις είναι ενα ταπεινό αλλά άνετο διαμέρισμα που δεν είναι πολυτελές, αλλά δεν το λες και φτωχικό. Τις ανέσεις σου τις έχεις.
Με λίγα λόγια ζούσες τη ζωή σου με πρόγραμμα, πρόσφερες στην κοινωνία αυτά που μπορούσες και όλοι σε αναγνωρίζουν για την προσφορά σου. Όλοι σε σέβονται αλλά εσύ προτιμάς έναν ήσυχο βιο.
Και μετά την γνώρισες. Γνώρισες μια αιθέρια ύπαρξη που αγγίζει τα όρια της τελειότητας τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Φυσικά έχει και τα ελλατώματά της αλλά η ομορφιά της ήταν τέτοια, που τα κάλυπτε. Τα πάντα πάνω της ήταν ελκυστικά, μεθυστικά και παραπλανητικά. Είχε την ομορφιά της Αφροδήτης, την σοφία της Αθηνάς, την πανουργιά του Ερμή, την ζήλεια της Ηράς. Είχε τις αρετές και των 12 θεών του Ολύμπου.
Την γνώρισες κι έχασες τα λογικά σου. Ξαφνικά σταμάτησες να προσφέρεις τα μέγιστα για το καλό της κοινωνίας των ανθρώπων, σταμάτησες να ασχολείσαι με την προσωπική σου ευχαρίστηση, σταμάτησες να αρκείσαι με τον ήσυχο βιο στο διαμερισματάκι σου. Την ήθελες τόσο πολύ που για χάρη της, τα παράτησες όλα, για να ζήσεις όλα όσα ονειρευόσουν μαζί της. Όλα όσα ονειρευόσουν μπορούσες να τα κάνεις, αλλα δεν τα ένανες γιατί δεν είχε νόημα να μην τα μοιράζεσαι με κάποια που αγαπάς. Και τώρα, που τη βρήκες, τα κάνεις μαζί της. Ζεις σαν άρχοντας ευτυχισμένος μια ανέμελη ζωή, ζεις τα χαμένα χρόνια που αναζητούσες πάντα.
Αλλά ξεχνάς κάτι πολύ βασικό. Τα έχεις παρατήσει όλα και ο κόσμος στράφηκε εναντίον σου. Δε σ'αγαπά πλέον, σε θεωρεί προδότη περιμένει να εμφανιστείς για να σε λιντσάρουν. Η γυναίκα που γνώρισες, σε μάγεψε, σε έκανε να ζήσεις τη ζωή της, ανέχτηκες τον εγωισμό της. Προς το παρόν στα μάτια σου φαίνεται ότι περνάει καταπληκτικά μαζί σου αλλά είσαι τόσο πολύ τυφλωμένος που δε σκέφτεσαι τι μορεί να συμβεί στο μέλλον σου.
Κι αφού η γυναίκα πήρε αυτό που ήθελε, σε παράτησε στο έλεος όλων και σε τιμώρισε. Εξάλου σκοπός της ήταν να σε τραβήξει απ'την αγάπη του κόσμου, γιατί δεν άντεχε στη σκέψη ένας ταπεινός άνθρωπος όπως εσύ, να αγαπιέται απ'όλους. Την γυναίκα αυτή φυσικά και την έστειλε κάποιος πιο ισχυρός, αλλά εσύ δεν το ήξερες. Κι έτσι, σε τιμώρισαν, με τον τρόπο τους.
Αλλά δεν υπολόγισαν τη μεγαλύτερη δύναμη του κόσμου, τη συγχώρεση και τη μνήμη. Ο κόσμος σε θυμάται ακόμα και σήμερα για την τεράστια προσφορά σου σ'αυτούς και μιλάνε για σένα, όπως ο μύθος ζωντανεύει φανταστικά πρόσωπα, ο θρύλος ζωντανεύει τη δύναμη της σκέψης και τα παραμύθια που δεν έχουν ωραίο τέλος αλλά σου αρέσουν γιατί είναι και διδακτικά.


Αυτή είναι η ιστορία του Προμηθέα και της Πανδώρας.

Κατά τον Αισχύλο, ο Προμηθέας ήταν η ανθρώπινη λογική και η φλόγα για το μέλλον της ανθρωποτητας. Ο Προμηθέας έφερε τη φωτιά, επινόησε τη γραφή, εξημέρωσε τα ζώα, καλλιέργησε τη γη, ανακάλυψε κι έμαθε να επεξεργάζεται τα μέταλλα, κατασκεύασε πλοία κι έμαθε να ταξιδεύει με οδηγό τ'άστρα, ανακάλυψε τον τροχό, βρήκε γιατρεία για τις αρρώστειες, συνέλαβε τα μαθηματικά και άλλα πολλά που κατάφερε ο σύγχρονος άνθρωπος.

Ο Προμηθέας είναι το τέλειο παράδειγμα ανθρώπου που δεν περιμένει τίποτα από τους άλλους, πόσο μάλλον απ'τους θεούς. Ό,τι ήθελε, το κατάφερνε, χάρη στη δύναμη του νου του. Κατά τον Αισχύλο βέβαια, ο Προμηθέας ήταν αυτός που έκλεψε την σοφία των θεών και συγκεκριμένα τη φωτιά και τη μετέδωσε στο λαό. Και οι θεοί τον τιμώρησαν, αφήνοντας το κρέας του στους ανθρώπους. Αλλά αυτό ελάχιστη σημασία έχει ή αν έχει, τότε είναι η κοινωνική διάσταση της αμφισβήτησης των θεών. Εξάλου όλοι μας κρύβουμε έναν θεό μέσα μας, ανεξάρτητα με το τι πιστεύουμε.

Ο Προμηθέας είναι "μηχανικός". Έκλεψε τη φωτιά, τη "φλόγα" της γνώσης. Μπορεί η σκέψη του να ήταν ευφιής, αλλά τίποτα δε τεριάζει στη λογική του. Το μεγαλείο των επιστήμων, η βιομηχανική επανάσταση, η κατάκτηση της Σελήνης και του σύμπαντος, είναι αποτέλεσμα κοφτερής σκέψης, όπως του Προμηθέα. Και η επαγωγική σκέψη του δεν του επέτρεπε να γευτεί τα συναισθήματα, άρα δεν ήξερε τι σημαίνει το κάθε συναίσθημα.

Κι έτσι, ο Δίας και οι άλλοι θεοί, μη μπορώντας να αντέξουν την ανεξαστησία των ανθρώπων και της σκέψης τους, έπρεπε να τιμωρήσουν τον Προμηθέα με κάποιο συναίσθημα, ή μάλλον συγκεκριμένα, έστειλε τις Αισθήσεις να πολεμήσουν τον Λόγο. Ο Δίας δημιούργησε τις Αισθήσεις στο πρόσωπο μιας γυναίκας που ήταν συνδιασμός της ομορφιάς της Αφροδίτης, της σοφίας της Αθηνάς, της δύναμης του Ήφαιστου και της πανουργιάς του Ερμή. Η γυναίκα αυτή ονομάστηκε Πανδώρα, γιατί οι θεοί του Όλυμπου όλοι της δώρισαν κι από ένα δώρο.

Η Πανδώρα στάλθηκε σαν "δώρο" στον Προμηθέα, σαν τιμωρία. Τιμωρία στην ικανότητα του να σκέφτεται. Και τελικά ο νους νικήθηκε από την ακαταμάχητη ομορφιά της Πανδώρας και των αισθήσεων. Η Πανδώρα είναι η δύναμη της ομορφιάς χωρίς τη λογική. Είναι το "περιττό" που προστίθεται ευχαρίστως στο αναγκαίο της λειτουργικής και στερεάς κατασκευής για να προσφέρει ηδονή των αισθήσεων.

Το αυθεντικό κείμενο βρίσκεται στο βιβλίο του Παναγιώτη Τουρνικιώτη, καθηγητή αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ κι έχει τίτλο "Η αρχιτεκτονική στη σύγχρονη εποχή", εκδόσεις Futura.

Η ηδονή και το συναίσθημα νίκησαν την δύναμη του νου και την παραγωγικότητα. Η ζωή συνεχίζεται χωρίς Προμηθέα και Πανδώρα. Δε χρειαζόμαστε ούτε το ένα ή το άλλο. Αν υποθέσουμε πως το μυαλό συνδέεται με την καρδιά μέσω μιας οδού, τότε ο Προμηθέας και η Πανδώρα είναι στις άκρες της οδού. Εμείς τείνουμε προς τη μέση, για τον καλύτερο συνδιασμό σοφίας και γοητείας.

Έτσι ακριβώς και στο βιβλίο ο Τουρκινιώτης ήθελε να πεί ότι πολλές φορές η αρχιτεκτονική ομορφιά μπορεί να συνδιαστεί με την μηχανική πρακτικότητα, κάπου στη μέση, "για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα". Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα, ε? Το θέμα είναι ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την μεταφορά και για τις ανθρώπινες σχέσεις. Τα συμπεράσματα δικά σας και περιμένω σχόλια.

ΥΓ: Είχα σκεφτεί να κάνω την ανάρτηση όταν διάβαζα για εξεταστική αλλά το ξέχασα και το θυμήθηκα σήμερα.